ایضاح‌الاشتباه فی اسماءالرواة (کتاب)«ایضاح الاشتباه فی اسماء الرواة»، اثر حسن بن یوسف بن مطهر حلی، به زبان عربی ، پیرامون معرفت اسماء محدثین و رجال اسانید و ضبط آنها و اسماء آباء و انساب و القاب آنهاست و توسط شیخ محمد الحسون مورد تحقیق قرار گرفته است. ۱ - اسامی کتاباسامی متعددی برای این کتاب ذکر شده است، از قبیل: «ایضاح الاشتباه فی ضبط الفاظ اسامی الرجال و نسبهم»، «ایضاح الاشتباه فی احوال الرجال»، «ایضاح الاشتباه فی اسامی الرواة» و «ایضاح الاشتباه فی ضبط تراجم الرجال»، ولی صحیح همان است که در عنوان مقاله ذکر شد. ۲ - ساختار کتابدر ابتدا مقدمه‌ای از ناشر کتاب، سپس مقدمه‌ای از محقق در دو فصل پیرامون کتاب و معرفی مؤلف و در ادامه اصل کتاب با خطبه‌ای از مؤلف و دو بخش تحت عنوان باب اسماء و باب کنایات ذکر شده است. ۳ - گزارش محتوااین کتاب از جمله آثار گران قدر و سودمند رجالی علامه حلی است. کتاب بر اساس حروف اول نام‌ها ترتیب یافته است، بدون مراعات ترتیب در حرف‌های بعدی و نیز نام‌های پدران؛ ازاین روی عالمانی به ترتیب و تنظیم دقیق آن پرداخته‌اند، از جمله: مرحوم سید ابوالقاسم جعفر بن الحسین خوانساری جد صاحب « روضات » با عنوان «تتمیم الافصاح فی ترتیب الایضاح» و مرحوم علم الهدی فرزند دانشور، مرحوم فیض کاشانی که افزون بر ترتیب و تنظیم به تکمیل آن نیز همت گماشته‌اند با عنوان «نضد الایضاح فی ترتیب ایضاح الاشتباه». محقق، کتاب را بر اساس سه نسخه، مقابله، تصحیح و تحقیق کرده و در جریان پژوهش خود، رجال را به اختصار شناسانده و منابع شرح حال آنها را یاد کرده است. اختلاف کتاب را در ضبط نام‌ها با دیگر منابع رجالی مشخص کرده و تکرارها و اختلاف ضبط اسماء را در این کتاب با دیگر آثار علامه نشان داده است. محقق محترم، مقدمه‌ای درازدامن دارند که در آن از کتاب و نام دقیق و چگونگی‌های محتوای آن و نیز شرح حال مؤلف و آثارش سخن گفته‌اند. علامه گاهی برخی از نام‌ها را تکرار کرده و یا در ضبط اسماء برخلاف آنچه در « الخلاصة » نگاشته، ضبط کرده است و یا در همین کتاب یک نام را دو گونه ضبط کرده است. این موارد، شناسایی شده و ضمن اشاره به چگونگی آنها در پایان کتاب در ضمن فهرست‌ها همه موارد آمده است. تحقیق در باره نام‌ها، القاب و کنیه‌های راویان و ضبط دقیق آنها بخش بزرگی از راوی شناسی و دانش رجال است. چه بسیار دیده می‌شود که یک راوی ضعیف در اثر ابهام نام درست او، به جای یک راوی موثق تلقی می‌شد و به عکس و گاهی همنامی در میان راویان باعث این گونه مسائل می‌گردید؛ ازاین روی عالمان و محققان از دیرباز در این راه به چاره جویی پرداخته و آثار مختلفی در این زمینه پدید آورده‌اند که در مجموعه آثاری از این دست با عناوین «المؤتلف و المختلف» و « المتفق و المفترق » مشهورند. از این گونه مسائل، عالمان دانش رجال، در سده‌های بعد به مشتبهات و مشترکات تعبیر کردند و در این زمینه آثاری نگاشتند؛ از جمله آثار سودمند و کارآمد این فن، همین کتابی است که به خامه فقیه فیلسوف متکلم و رجالی بزرگ شیعه علامه حسن بن یوسف بن مطهر حلی نگاشته شده است. ۴ - وضعیت کتابکتاب حاضر، شامل ۸ فهرست « احادیث شیعه »، «نام‌های معصومین»، «مواضیع المقدمه»، «تراجم»، «اعلام»، «اسماء الکتب»، «اماکن و بقاع» و «مصادر» می‌باشد. [۱]
مجله آینه پژوهش، معرفی‌های گزارشی، ص۷۷.
۵ - پانویس
۶ - منبعنرم افزار دروس حوزوی، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. رده‌های این صفحه : کتب رجالی شیعه
|